Verslag van onze impactreis naar Oeganda

Al sinds 2015 ondersteunen wij met het Water voor Water project in ons conferentiehotel water- en sanitairprojecten in ontwikkelingslanden. Onze gasten betalen een bijdrage voor het onbeperkt drinken van onze gezuiverde kraanwater. Sinds 2020 doneren wij de bijdragen van onze gasten aan de Made Blue Foundation.

Onlangs kregen wij de gelegenheid om samen met Made Blue en een aantal mede-ambassadeurs op impactreis te gaan. Dit met als doel om een indruk te krijgen van de ontwikkelingsprojecten en om te zien en ervaren hoe onze financiële bijdragen besteed worden. Met dit reisverslag geven wij je graag een indruk van ons bijzondere avontuur.

Dag 1 – dinsdag 10 oktober

We ontmoeten het Made Blue team en onze collega ambassadeurs vroeg in de ochtend op Schiphol. Na een korte voorstelronde stappen we in het vliegtuig en na een tussenlanding in Kigali Rwanda komen we ’s avonds laat aan in Entebbe Oeganda.

Dag 2 – woensdag 11 oktober

We staan vroeg op, want we hebben nog een lange reisdag voor de boeg. Onze bestemming Fort Portal ligt op ruim 300 kilometer rijden en met de staat van de wegen in Oeganda is dit een tijdrovende rit. We worden tijdens onze gehele reis begeleid door gids Alex en chauffeur Godfried van Kikooko Africa Safaris.

Het landschap dat aan ons voorbij gaat is magisch. Oeganda wordt niet voor niets ‘de parel van Afrika’ genoemd. Het is een ontzettend groen en vruchtbaar land. Er is veel agricultuur met onder andere koffie, thee en bananen, wat in overvloed groeit. Een belangrijke inkomstenbron voor veel bewoners.

Het contrast tussen de wonderschone groene natuur en de veelal slechte staat van de infrastructuur en bebouwing is groot. Wegen zijn slecht verhard en beschadigd en huizen zijn eenvoudig en van beperkte kwaliteit. Alex vertelt ons dat driekwart van de woningen niet aangesloten is op het elektriciteitsnet en even zo weinig woningen schoon stromend water direct in of bij de woning hebben.

Aan het einde van de middag komen we aan bij ons hotel in Fort Portal. ’s Avonds maken we tijdens het diner kennis met de diverse samenwerkingspartners van Made Blue:

• Een groot deel van onze donaties wordt door Made Blue ter besteding meegegeven aan de hulporganisatie SIMAVI. Samen met de lokale partners investeren zij in WASH (Water and Sanitation Health) programma’s in Oeganda;
• HEWASA (Health through Water and Sanitation) is de uitvoerende WASH afdeling van de hulporganisatie Caritas Fort Portal;
• JESE (Joint Effort to Save the Environment) werkt samen met HEWASA als uitvoeringspartners van WASH projecten;
• WASEU (Water and Sanitation Entrepreneurs Association – Uganda) ondersteunt ondernemers bij het opzetten van water- en sanitairprojecten.

Het WASH & Learn programma
Natuurlijk wisten wij dat onze donaties besteed worden aan het realiseren van wateren sanitaire voorzieningen, maar het WASH & Learn programma op scholen gaat veel verder dan dat. Naast het voorzien in de faciliteiten en de infrastructuur zorgt het programma voor bewustzijn, educatie en ondernemerschap met betrekking tot persoonlijke hygiëne. Daarbij is veel aandacht voor de persoonlijke hygiëne van meisjes als basis voor een gezond voortbestaan en wordt de positie van de vrouw in de gemeenschap verbeterd. We hebben de werking van het programma tijdens ons veldbezoek kunnen zien en beleven.

Dag 3 – donderdag 12 oktober

Weer stappen we vroeg in de bus en rijden naar het Bunyangabu District. Daar ontmoeten we vertegenwoordigers van de lokale overheid. Zij praten ons bij over de voortgang van de WASH programma’s in hun regio. Wat ze reeds bereikt hebben en welke opgave nog voor hen ligt. Daarna splitst het reisgezelschap zich om twee basisscholen en twee waterpunten te bezoeken.

WASH & Learn op school
Op school worden we hartelijk ontvangen door het schoolhoofd en kinderen. Ze hebben een heel programma voor ons samengesteld. Eerst geeft het schoolhoofd een uitgebreide toelichting op hoe het WASH & Learn programma bij hen op school werkt en hoe zij ondersteund worden door de hulporganisaties.

Een belangrijk deel van de hulp voorziet in het bijbrengen en stimuleren van bedrijfseconomisch inzicht en ondernemerschap bij het schoolhoofd en de leraren. Ze leren om een exploitatiebegroting met inkomsten en kosten te maken, met daarbij het opzetten van een investerings- en onderhoudsbegroting. Dit helpt hen bij het genereren van extra inkomsten voor de school en het toewerken naar zelfredzaamheid. En hierbij wordt de hele gemeenschap gemotiveerd en geactiveerd.

Na het gesprek met het schoolhoofd gaan we met de ‘Health Club’ op pad. Dit is een enthousiaste afvaardiging van leerlingen die zich actief ontfermt over het WASH & Learn programma op hun school. Vol trots laten zij ons zien wat er gerealiseerd is en hoe het werkt:

• Watertanks met filters voor schoon drinkwater;
• Diverse handenwasgelegenheden;
• Latrines en urinoirs;
• Een kleedkamer voor meisjes;
• Een grote moestuin voor het verbouwen, oogsten en verkopen van groente en fruit;
• Een varkensboerderij voor het verzorgen, grootbrengen en verkopen van varkens;
• Een opleidingsruimte voor leraren en ouders.

Met bewondering en emotie hebben wij gezien hoe goed het WASH & Learn programma werkt. De kinderen gaan dankzij het programma veel bewuster om het hun persoonlijke hygiëne en het helpt om absentie en schooluitval terug te dringen.

Een groot probleem is uitval onder meisjes tijdens de menstruatieperiode. Als de voorzieningen voor de meisjes niet goed zijn, dan komen ze in de problemen. Ze worden ongesteld op school, schamen zich en worden regelmatig uitgelachen door de jongens. Ze gaan naar huis en komen niet meer terug tot de menstruatieperiode voorbij is. Of ze komen helemaal niet meer naar school, met regelmatig tienermoederschap tot gevolg.

Als onderdeel van het WASH & Learn programma worden kleedruimtes voor meisjes gemaakt waar zij zich op kunnen frissen en om kunnen kleden als ze op school ongesteld worden. Daarbij voorziet de school in wegwerp en uitwasbaar maandverband.

Dankzij deze voorzieningen kunnen de meisjes op school blijven en hoeven ze geen lessen te missen. Daarbij wordt menstruatie uit de taboesfeer gehaald. De jongens en meisjes leren dat menstruatie heel normaal is en dat het bij het leven hoort. Zonder menstruatie geen voortplanting..

Op deze manier wordt ook bij de jongens begrip en draagvlak gecreëerd voor de positie van de meisjes. Dit is een grote stap vooruit in de verhouding tussen mannen en vrouwen ten opzichte van de generatie voor hen.

Bij de toiletvoorzieningen wordt de kinderen geleerd hoe belangrijk het is om na het gebruik de handen te wassen. Daarbij worden ze gestimuleerd om hetgeen ze leren ook thuis toe te passen en om hun ouder hierin mee te nemen.

De latrines die gebouwd worden zijn zogenaamde ‘ecosan’ toiletten. De behoefte van de kinderen wordt opgevangen in een container. Als de container vol is wordt de inhoud afgedekt met as, waardoor het niet gaat stinken. Gedurende zes maanden composteert de inhoud tot mest.

Achter de school ligt een grote moestuin waar groenten en fruit verbouwd worden. De kinderen onderhouden de moestuin en leren over de teelt. De groenten en het fruit worden geoogst en verkocht op de lokale markt. De opbrengst is voor de school. De mest uit de latrines wordt gebruikt in de moestuin.

De school heeft tevens een kleine varkensboerderij. De kinderen onderhouden de varkens en het verblijf en brengen de beesten groot, totdat ze verkocht kunnen worden. Ook deze opbrengst is voor de school.

Naast latrines zijn er urinoirs voor de jongens gebouwd. De urine van de jongens wordt opgevangen en in jerrycans verkocht. Van de urine kan kunstmest gemaakt worden. Nog een inkomstenbron voor de school dus.

Tot slot worden de ouders en leraren gestimuleerd om ondernemend te zijn en om inkomsten voor zichzelf en de school te generen. De vrouwen leren hoe ze diverse dingen kunnen maken, zoals herbruikbaar maandverband, zeep, manden, tassen en kleden. Dit kunnen ze verkopen. De mannen helpen de school en genereren inkomsten door zich in te zetten als bijvoorbeeld timmerman, loodgieter of tuinman.

Het heeft veel indruk gemaakt op ons om te zien en te ervaren dat het WASH & Learn programma zoveel impact heeft op de kinderen en op de gehele gemeenschap rond de school. De motivatie en het enthousiasme zijn volop aanwezig bij de kinderen, de leraren én de ouders om ondernemend te zijn en om zelfvoorzienend te worden. Ze zijn er nog lang niet, maar stapje voor stapje gaan ze wel die kant op.

Waterbron in het dorp
Na het bezoek aan de scholen rijden we naar een dorpje in de bergen. Hier ‘op het platte land’ wonen veel families die geen goede basisvoorzieningen hebben zoals elektriciteit en schoon water. Sommigen hebben de luxe van een zonnepaneeltje op het dak zodat ’s avonds het licht kan branden en ze hun mobiele telefoon (die ze veelal wel hebben) op kunnen laden. Met behulp van Made Blue en de samenwerkingspartners worden op centrale bereikbare punten watervoorzieningen gebouwd.

Van één voorziening zijn gemiddeld zo’n 30 gezinnen afhankelijk. En met gemiddeld zo’n vijf tot zes kinderen per gezin zijn dit dus ruim 150 mensen per waterpunt. En dan nog steeds moeten vooral de vrouwen en kinderen dagelijks soms kilometers lopen met een zware jerrycan met 20 liter water.

Ze zijn het gewend en ze weten niet beter, maar toch blijft het een bijzonder pijnlijk gezicht om een klein kind de berg op te zien sjouwen met zo’n zware jerrycan. Het positieve is dat schoon water in ieder geval binnen bereik is van de gemeenschap en dat zij geholpen worden om deze voorzieningen goed te onderhouden.

Per waterpunt wordt met de gebruikers een ‘watercommissie’ opgericht en verantwoordelijk gemaakt voor het beheer van en het toezicht op het waterpunt. En de gemeenschap betaalt een kleine bijdrage per maand voor het onbeperkt gebruik van het schone water.

Ook hier was het mooi en bewonderenswaardig om te zien hoe de gemeenschap geholpen wordt om zelfredzaam te zijn voor de toekomst. Maar hoe mooi zou het zijn als hierin de rol van de man verandert. Dat het niet cultureel bepaald en vanzelfsprekend meer is dat vrouwen en kinderen het water halen, maar dat ook de man hier zijn verantwoordelijkheid neemt.

Dag 4 – vrijdag 13 oktober

In de ochtend bezoeken we de in aanbouw zijnde WASH Business Innovation Hub van WASEU. Met dit kennis- en inspiratiecentrum wil WASEU de gemeenschap en ondernemers inspireren met best practices op het gebied van schoon water, veilige sanitaire voorzieningen en klimaatslimme oplossingen die voor iedereen toegankelijk en toepasbaar zijn. Daarbij willen ze fungeren als aanjager voor innovatieve start-ups en op deze manier een duurzame beweging in gang zetten.

We hebben tijdens ons bezoek aan de hub kennis gemaakt met een aantal ambitieuze ondernemers, waaronder Bridget Kigambo. Zij zamelt met haar bedrijfje Green Shero plastic afval in, waarmee zij nieuwe producten maakt en verkoopt. WASEU ondersteunt en adviseert haar bij de opstart van haar onderneming.

Na ons bezoek aan de hub gaan we op bezoek bij JESE, een van de uitvoeringspartners van Simavi in het WASH programma. We spreken uitvoerig met de directie van deze hulporganisatie over de voortgang van de projecten en over de manier waarop zij werken. Daarbij staan ze open voor de constructieve feedback die wij ze geven.

We merken dat het verleidelijk is voor de hulporganisaties om hun mensen en middelen heel breed in te zetten en te verdelen over veel verschillende projecten. Het gevaar hiervan is dat het gereed komen van veel projecten erg lang kan duren of dat projecten helemaal niet af komen.

Ons advies aan hen is om de tijd, energie en middelen meer en beter te concentreren op een beperkter aantal projecten. Hier kunnen ze dan de lessen uit trekken en deze ten positieve inzetten voor het volgende project. Er wordt positief gereageerd op onze feedback.

Daarbij bieden wij aan om een kennis- en klankbordplatform op te zetten. We zijn aanwezig met een diversiteit aan disciplines en expertises. Hoe mooi zou het zijn als wij onze kennis en expertise kunnen inzetten als het voor hen gewenst en nodig is. Ook dit idee wordt met enthousiasme ontvangen.

Na het intensieve ochtendprogramma is het tijd voor een beetje ontspannende inspanning. We rijden een uurtje naar het Kibale Forest National Park en gaan met twee rangers het tropisch regenwoud in. Hier genieten we volop van de aanwezigheid van indrukwekkende chimpansees.

Dag 5 – Zaterdag 14 oktober

We staan weer vroeg op, want over dezelfde hobbelige weg als de heenweg moeten we terug richting Entebbe. Het wordt niet voor niets een gratis Afrikaanse massage genoemd.. Voordat we teruggaan naar het vliegveld maken we eerst een aantal stops in Kampala, de hoofdstad van Oeganda.

We lunchen samen met een vertegenwoordigster van AMREF. Naast Simavi is Amref een van de partners waar Made Blue mee samenwerkt in Oeganda. De vertegenwoordigster van Amref vertelt over de gezondheidsprojecten waar zij aan werken. Zij vertelt ook het aangrijpende verhaal over de wijze waarop veel vrouwen in Oeganda hun kindje op de wereld zetten. Als vrouwen die in dorpen wonen gaan bevallen moeten zij vaak kilometers lopen naar een gezondheidscentrum. De man houdt zich afzijdig en blijft thuis.

Met een beetje geluk heeft de vrouw dan water beschikbaar om zich na de bevalling op te frissen, waarna ze met de baby weer naar huis kan. Amref is actief bezig om op centrale, goed bereikbare plaatsen gezondheidscentra op te richten waar vrouwen fatsoenlijk kunnen bevallen. Waar schoon water beschikbaar is en waar zij de juiste begeleiding en ondersteuning krijgen. Ook dit is weer een stap in de goede richting om de positie en het welzijn van de vrouw te verbeteren.

Na de lunch neemt Alex ons mee naar het huis van zijn werkgever, de ondernemer achter Kikooko Africa Safaris. We worden hartelijk ontvangen door oprichter Warren en zijn vrouw. Ze hebben voor ons de meest pure en smaakvolle vruchtensappen gemaakt van diverse lokale tropische vruchten. Zo lekker hebben wij ze nog niet eerder geproefd.

Warren vertelt ons over zijn onderneming en het opkomende toerisme in Oeganda. Als vakantiebestemming is Oeganda nog relatief duur. Dit komt vooral door de schaarste aan accommodaties, waardoor de bestaande accommodaties de prijs hoog houden.

Warren heeft een aantal percelen grond gekocht, waarop hij ecolodges wil ontwikkelen. Deze moeten het toerisme stimuleren en werkgelegenheid bieden voor de lokale gemeenschap. Een mooie droom zo te horen. In januari staat Warren met een stand op de vakantiebeurs in Utrecht. Wij hebben hem van harte uitgenodigd om dan bij ons in het hotel te komen overnachten.

Na dit bijzondere huisbezoek dineren we nog samen met onze vrienden van WASEU, waarna we ons naar de luchthaven haasten. Tegen middernacht zitten we moe, maar zeer voldaan in het vliegtuig terug naar Amsterdam.

Wat een impact!
Ruim een week na terugkomst leg ik de laatste hand aan dit verslag. Terug in de hectiek van het ‘normale’ leven in Nederland en in het hotel is het er niet van gekomen om de rust te nemen om dit te schrijven. Ik denk echter nog ieder uur meerdere keren aan het bijzondere avontuur van vorige week. Het heeft echt enorm veel impact gemaakt op mij en op mijn collega’s Mick en Robert die met mij mee waren.

De vanzelfsprekendheid waarbij wij voorzieningen voorhanden hebben en toch steeds nog meer wensen hebben is een bijzonder contrast met de acceptatie en vanzelfsprekendheid waarbij de mensen in Oeganda dat niet hebben. Maar toch hebben we ook veel ogenschijnlijk tevreden en blije mensen gezien met stralende mooie gezichten en fantastische hartelijke glimlachen. Vooral de onbevangenheid van de kinderen is hartverwarmend.

Wij zijn teruggekomen met een enorm trots gevoel. Trots dat wij ambassadeur zijn van Made Blue en dat wij samen met hen en onze collega ambassadeurs deze impact mogen maken. En na het met eigen ogen te hebben gezien, nòg meer gemotiveerd om nòg meer impact te maken. Samen met onze gasten.

Wij zullen Made Blue onverminderd blijven steunen met ons Water voor Water project. Daarbij hebben wij een extra initiatief bedacht om nòg meer impact te kunnen maken: Op de Afrika gang van ons conferentiehotel hebben wij een kleine vergaderzaal die nu nog Togo heet. Deze zaal zullen wij de nieuwe naam Oeganda geven, geïnspireerd door onze recente ervaring. In deze zaal zullen wij het verhaal van ons Water voor Water project, de donaties aan Made Blue en het werk van de samenwerkingspartners laten zien aan onze gasten.

We zullen deze ruimte inrichten als boardroom / flexkantoor, waarbij de organisatie Made Blue deze ruimte kosteloos mag gebruiken voor hun team meetings. En als de ruimte commercieel verhuurd wordt zullen we de zaalhuuropbrengst toevoegen aan onze donatie aan Made Blue.

We entered as strangers and we left as friends..

In de lobby van het hotel waarin wij verbleven in Fort Portal hing een bordje “Enter as strangers… Leave as friends”. En zo voelt het oprecht!

We zijn naar Oeganda vertrokken met de Made Blue organisatie en met voor ons vreemde collega ambassadeurs, met een gedeelde missie. Gedurende een aantal zeer intensieve dagen hebben we bijzondere en emotionele ervaringen met elkaar gedeeld, met een lach en met een traan..

Samen hebben we in Oeganda zoveel bijzondere en inspirerende mensen ontmoet. Mensen met ontzettend veel liefde voor hun medemens, gemotiveerd om het iedere dag weer een beetje beter te maken voor ze. Wij zijn met open armen ontvangen en omarmd als vrienden. Dit geeft een heel bijzonder gevoel. En ondanks dat het waarschijnlijk is dat we in razend tempo weer terug zijn in de waan van de dag, zal deze reis ons de rest van ons leven bijblijven en heeft het ons leven blijvend veranderd.

Graag willen wij de organisatie Made Blue, alle samenwerkingspartners en onze collega ambassadeurs hartelijk bedanken voor het mogelijk maken van dit bijzonder waardevolle avontuur. Ga zo door!

René Giel
Directeur Kontakt der Kontinenten